De afgelopen jaren hebben de overheid en allerlei (branche)organisaties heel wat geld geïnvesteerd in het dreigende – of reeds hier zijnde – tekort aan technisch personeel. Mensen met een technische achtergrond zijn een knelpunt: onze economie dreigt te vertragen of anderszins schade te lijden omdat er niet voldoende geschoolden in die richting zijn.
Knelpunten zijn om allerlei redenen niet fijn, ze doen zeer. Maar waar het bij schoenen – die ook flink kunnen knellen – vaak nooit meer goed komt, blijken knelpunten op de arbeidsmarkt op zeker moment – surprise, surprise – gewoon als sneeuw voor de zon te verdwijnen. We hoeven ons om knelpunten helemaal geen zorgen te maken. De geschiedenis bewijst het.
Zo was er in de jaren ’90 van de vorige eeuw de overtuiging dat het met het onderwijs helemaal verkeerd zou gaan, vanwege een enorm tekort aan leerkrachten. Vervolgens kregen we in dit land opeens minder kinderen en waren er niet zoveel meer nodig. Rond 2000 zou de wereld vergaan wegens gebrek aan ICT’ers. Er bleek op 1 januari 2000 helemaal geen Y2K-bug te zijn. In de jaren ’00 werd alarm geslagen over personeel in de zorg; hoe moesten we iedereen voldoende zorg geven als er onvoldoende zorggevers waren? Nu bezuinigt de overheid met grof geweld en overal vliegen de zorgmedewerkers eruit. Weg tekort.
Oplossingen
Nog los van al dan niet onvoorziene omstandigheden, blijken werkgevers daarnaast prima te kunnen copen met ‘tekorten’. Ze hebben daar een paar handige strategieën voor. In een overzichtelijk rapport noemt het CPB er vijf:
- Prijs: werkgevers kunnen een hoger loon of betere arbeidvoorwaarden bieden.
- Kwaliteit: werkgevers kunnen personeel werven door de selectiecriteria aan te passen.
- Investeren: werkgevers kunnen meer gekwalificeerd personeel aannemen door in werknemers te investeren.
- Verplaatsen: werkgevers kunnen productie verplaatsen naar regio’s en landen waar gekwalificeerd personeel tegen een laag loon beschikbaar is.
- Substitutie: arbeid kan worden vervangen door kapitaal, afhankelijk van techniek en innovatie.
Dit wil overigens niet zeggen dat er op korte termijn geen problemen kunnen ontstaan; het kost werkgevers immers even tijd om zich aan te passen. En vervolgens dreigt het grote gevaar dat mensen die voor een studiekeuze staan, zich door dat korte-termijndenken laten beïnvloeden: de beruchte varkenscyclus.
Beter uit onze doppen kijken
De situatie rondom de leerkrachten is daar een ondubbelzinnige illustratie van. Het is er bovendien één die gekenmerkt werd door een totaal gebrek aan anticipatie. Tien jaar voor de ‘tekorten’ kwam een pas afgestudeerde leerkracht niet aan het werk, maar niemand was zo slim om zich af te vragen hoe je deze mensen op de één of andere manier toch bij het onderwijs kon blijven betrekken. Gevolg: toen ze wel weer nodig waren, waren al die werkloze leerkrachten elders aan de slag gegaan en ze peinsden er niet meer over om weer voor de klas te gaan staan.
Of het met de technici óók die kant op gaat, weet ik niet. Maar ook hier zal er ongetwijfeld een flink aantal zijn die de sector of het werk in het verleden de rug heeft toegekeerd. En of je die ooit weer terugkrijgt… Ach, weet je: we noemen het gewoon een knelpunt en gaan er massa’s geld aan uitgeven. En die varkenscyclus? Dat zien we dan wel weer.